By AUGUSTIN
PROVERBS and sayings are crucial to understanding and preserving a culture because they reflect shared values, beliefs, and wisdom passed down through generations.
မိဘကျေးဇူး မြင်းမိုရ်ဦး
“Parents’ kindness is as high as Mount Meru.”
“မိ ဘကျေးဇူ းမြင် းမိ ုရ် ဦး” ဆိ ုတာ မြန် မာလူ မျိုးတွေအမြတ် တနိ ုးထားပြီ းပြောဆိ ုလေ့ ရှ ိတဲ့ဆိ ုရိ ုးစကား (သိ ု့မဟု တ် )စကားပုံ တစ် ခု ပါ။ ရိုးရိုးရှင်းရှင်း ပြောရရင်တော့ မိဘတို့ရဲ့ ကျေးဇူးတရားဟာ တိုင်းတာ မမီနိုင်လောက်အောင် ကြီးမားမြင့်မြတ်တယ် လို့ ဆိုလိုတာပါပဲ။
“မြင်းမိုရ်ဦး” ဆိုတာကဗုဒ္ဓဘာသာကျမ်းဂန်တွေထဲမှာ ဖော်ပြ ထားတဲ ့၊အလွန် အမင် းမြင့ ်မားပြီ းခမ် းနားကြီ းကျယ် တဲ့မြင် းမိ ုရ် တောင် ကြီးကို ရည်ညွှန်းတာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒါကြောင့် မိဘတွေရဲ့ ကျေးဇူးတရားဟာ အဲဒီမြင်းမိုရ်တောင် ကြီးလောက်ကို ကြီးမား၊ လေးနက်ပြီး အမြင့်မြတ်ဆုံးဖြစ်တယ် လို့ နှိုင်းယှဉ်တင်စားပြထားတာပါ။
မိဘတွေဟာ သားသမီးတွေကို မွေးဖွားပေးခြင်း၊ ကျွေးမွေး ပြုစုစောင့်ရှောက်ခြင်း၊ ပညာတတ်အောင် သင်ကြားပေးခြင်း စတဲ့ ကျေးဇူ းပေါင် းမြောက်မြားစွာ ပေးဆပ် ထားကြပါတယ် ။အဲ ဒီ ကျေးဇူ းတွေကို ဘယ်အရာနဲ့မှ လဲလှယ်လို့ မရ၊ နှိုင်းယှဉ်လို့ မရနိုင်လောက် အောင ် ကြီ းမားလွန်းတယ ်ဆိ ုတာကိ ုဒီ စကားပု ံကနေဖော် ညွှ န် းပြသ နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။
In Myanmar, there’s an old saying: “Parents’ kindness is as high as Mount Meru.” Mount Meru is a huge, magical mountain in Buddhist stories – it’s the biggest and most important in the world.
This saying means that what parents do for their children is incredibly great and special.
Parents give life, take care of their kids with love, feed them, and teach them right from wrong. Their kindness is so big that it can never be fully repaid.
The proverb reminds children to always respect their parents deeply. They should love and care for them, especially when their parents grow old. In Myanmar culture, taking care of your parents is one of the most important duties in life.
USAGES
1. Go to great lengths
Definition: To make a big effort to achieve something or help someone.
Example: Parents go to great lengths to make sure their children are safe and happy.
2. Bend over backwards
Definition: To do everything possible to help or please someone.
Example: She bent over backwards to support her son’s education, working two jobs to pay for school.
3. Move heaven and earth
Definition: To do whatever it takes, no matter how difficult, to achieve something.
Example: A loving father will move heaven and earth to protect his children.
4. Give the shirt off one’s back
Definition: To give someone anything, even if it means sacrificing your own needs.
Example: Her parents would give the shirt off their backs just to see her smile.
“မလှူတတ် ဈေးရောင်း”
“If You Can’t Donate, Sell Wisely”
လူ တိ ုင် းမှ ာ“လက် ထဲ မှ ာငွေ ကြေးပြည့ ်စု ံလာရင ်အများအကျိုး အတွက် ကြီးကြီးမားမား လှူဒါန်းမယ်” ဆိုတဲ့ ရည်ရွယ်ချက် မရှိသူ မရှ ိသလောက် ပါပဲ ။ဒါပေမ ဲ့လက် ရှိဘဝရပ် တည် ဖိ ု့ရု န်းကန် နေရချိ န် ၊ဝင် ငွေကလည် းနည် းပါးနေချိ န် မှ ာဘယ် လိ ုလု ပ် ကုသိ ုလ် ရအောင် ဖန်တီးမလဲ?
အဲဒါကတော့ “မလှူတတ် ဈေးရောင်း” ဆိုတဲ့ ဆိုရိုးစကား လေးပါပဲ။
ငွေကြေးအင်အားသုံးပြီး ခမ်းနားကြီးကျယ်တဲ့ အလှူအတန်း တွေမလု ပ် နိ ုင် သေးရင် တောင် ၊ကိ ုယ် ရဲ ့နေ့စဉ် လု ပ် ငန် းခွင်(ဈေးရောင် းခြင်း) ကနေတစ်ဆင့် လှူဒါန်းခြင်းကုသိုလ်ကို ရှာယူလို့ရတယ် လို့ ဆိုလိုတာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒါဟာ ကိုယ့်ရဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းကို အမှီပြုပြီး နေထိုင်နေရ တဲ့ ဈေးသည်တစ်ဦးအတွက် အလွယ်ဆုံးနဲ့ အထိရောက်ဆုံးသော ဒါန ဖြစ်ပါတယ်။
“ပိုပိုသာသာ” ပေးခြင်းကဘာကြောင့် ကုသိုလ်ဖြစ်စေသလဲ?
ဈေးရောင်းတဲ့အခါ ရောင်းသူနဲ့ ဝယ်သူကြားမှာ တင်းကျပ်တဲ့ စီ းပွားရေးစည် းမျဉ်းတစ် ခုရှ ိပါတယ် ။ဒါပေမ ဲ့“မလှူတတ ်ဈေးရောင် း” ဆိ ုတဲ့အယူ အဆကဒီ စည် းမျဉ်းကိုစေတနာနဲ ့ဖြေလျှော့ လိ ုက် တာပါ။
ရောင်းသူကဝယ်သူအပေါ် တွက်ကပ်မနေဘဲ “ပိုပိုသာသာ လေး” ထည့်ပေးလိုက်တာဟာ ပေးကမ်းချင်စိတ် (စာဂ) ရှိကြောင်း ပြသရာရောက်ပါတယ်။ ဒီစေတနာဟာ ပေးသူရဲ့ စိတ်ကို အတ္တကင်း အောင် ပြုပြင်ပေးပါတယ်။
ဝယ်သူကလည် းသူထင်ထားတာထက် ပိုရလိုက်တဲ့အခါ စိတ်ထဲမှာ ကျေနပ်ပျော်ရွှင်မှု ဖြစ်သွားပါတယ်။ “ဒီဈေးသည်ကသဘောကောင်းလိုက်တာ” လို့ သူများအပေါ် မေတ္တာစိတ် ဖြစ် ပေါ်စေပါတယ်။ ဈေးရောင်းတဲ့သူဟာ ရမယ့်အမြတ်ငွေအပေါ်မှာပဲ မျက်စိစုံမှိတ် စွဲလမ်းမနေဘဲ၊ လူမှုဆက်ဆံရေးနဲ့ ကိုယ့်ရဲ့ စေတနာ ကို ဦးစားပေးလိုက်ခြင်းဟာ လောဘစိတ်ကို လျှော့ချရာ ရောက်ပါ တယ် ။ဒီ လိ ုစိ တ် ထားမျိုးဟာ ဘယ် လိုအလှ ူဒါနမျိုးနဲ့မ ှ မလဲ နိ ုင် တဲ ့ မွန်မြတ်တဲ့ ကုသိုလ်ပါပဲ။
ဒီ စကားပု ံရဲ ့အနှ စ် သာရကိ ုခေတ် သစ် စီ းပွားရေးနဲ ့ချိ တ် ဆက် ကြည့ ်ရင ် “ဝန်ဆောင် မှု ထူ းချွန်ရေး (Customer Service Excellence)” ဆိုတဲ့ အချက်နဲ့ တူနေပါတယ်။
သင်ကသာ ပိုပြီး စေတနာထားတယ်၊ “အမြဲပိုပေးတယ်” ဆို ရင် သင့်ဆိုင်ကိုသာ ပြန်လာမယ့် သစ္စာရှိ ဖောက်သည်တွေကို ခိုင်မာ စွာ ရရှ ိပါလိ မ့ ်မယ် ။လူ တွေ ဟာ တစ် ခု ခု ပိ ုရရင ်သင့ ်ရဲ ့ကောင် းမွန် တဲ ့စေတနာကို အခြားသူတွေကို လက်ဆင့်ကမ်း ပြောပြတဲ့အတွက် ရိုးသားတဲ့ စီးပွားရေးသမားအဖြစ် နာမည်ကောင်း ရလာပါလိမ့်မယ်။
ဒါကြောင့် “မလှူတတ် ဈေးရောင်း” ဆိုတာ စေတနာနဲ့ ဈေးကွက်ရှာဖွေရေးကို ပေါင်းစပ်ပေးလိုက်တဲ့ ရှေးခေတ်မြန်မာတို့ ရဲ့ လိမ္မာပါးနပ်တဲ့ စီးပွားရေးအတွေးအခေါ် လို့ ပြောရင် မှားမယ်မ ထင်ပါဘူး။
The ancient Myanmar proverb “If You Can’t Donate, Sell Wisely” offers a practical and moral guide for those who wish to do good but lack wealth.
Rooted in Buddhist values, it encourages people—especially vendors or shopkeepers—to turn their everyday work into an act of kindness and spiritual merit.
Selling wisely means going beyond profit, offering fair prices, adding small extras, or simply being kind and honest.
This creates a cycle of generosity that benefits both seller and buyer. The seller nurtures a compassionate heart and resists greed, gaining inner peace and spiritual merit.
The buyer, receiving thoughtful service, feels valued and often returns—helping the business grow through word of mouth.
This old wisdom remains highly relevant today, resembling modern concepts of excellent customer service and ethical business practices.
It shows that generosity isn’t limited to donations— simple, kind actions in daily life can also build strong relationships, a good reputation, and a fulfilling life.
Ultimately, the proverb teaches that success comes from blending hard work with a generous spirit.
USAGES
1. Go the extra mile
Definition: To do more than what is expected or required.
Example: The shopkeeper always goes the extra mile by giving customers a little free sample with every purchase.
2. Fair and square
Definition: Honest and fair; following the rules without cheating.
Example: The vendor earned his customers’ trust by dealing fair and square, never overcharging or hiding costs.
3. A good turn deserves another
Definition: If someone does something kind, you should return the favour.
Example: He always treats his customers kindly, knowing that a good turn deserves another—they keep coming back.
4. What goes around comes around
Definition: The way you treat others will eventually come back to you, good or bad.
Example: She believes in honesty and generosity because what goes around comes around—her business keeps growing.
“မယားနေစ ကြောင်သေမှ”
“Wife arrives, the cat must die”
မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုမှာ ကာလကြာရှည် တည်ရှိခဲ့တဲ့ ဆိုရိုးစကား တွေ ထဲ မှ ာ“မယားနေစ ကြောင် သေမှ ”ဆိ ုတဲ့စကားပု ံကတော် တော် လေး စိတ်ဝင်စားဖို့ ကောင်းသလို၊ ခေတ်အမြင်အရ အငြင်းပွားစရာ လည်း ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီနေ့ခေတ်မှာ ဒီစကားပုံကို ဘယ်သူမှ လက်ခံ ကျင့ ်သု ံးတော့ မှ ာမဟု တ် ပေမယ့ ်၊ဒီ စကားလု ံးတွေ ရဲ ့နောက် ကွယ် ကရှေးလူမှုဘဝနဲ့ အိမ်ထောင်ရေးအပေါ် ထားရှိတဲ့ ရှေးအမြင်ကိုတော့ လေ့လာသိရှိထားသင့်ပါတယ်။
ဒီစကားပုံကို အပေါ်ယံကြည့်ရင် အိမ်ထောင်စပြုတဲ့နေ့မှာ “ကြောင် တစ် ကောင် ကောင် ကိ ုရက် ရက် စက် စက် သတ်ပြရမယ် ”လို့ ထင်မှတ်စရာရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ တကယ့်ဆိုလိုရင်းကအဲဒီလို တိရစ္ဆာန်သတ်ဖြတ်ခိုင်းတာ မဟုတ်ပါဘူး။
အိ မ်ထောင်ပြုပြီ းစ၊ ဇနီ းသည် အသစ် စက် စက် အိ မ်ကိ ုစတင် ရောက်ရှိလာတဲ့အခါမှာ ယောက်ျားဖြစ်သူက“ငါဟာ ဒီအိမ်ရဲ့ အကြီးအကဲ၊ အဆုံးအဖြတ်ပေးသူ အာဏာပိုင်ရှင်” ဆိုတာကို ဇနီး သည်ကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း သိအောင် ပြသရမယ်လို့ ဆိုလိုတာပါ။
ဇနီးသည်ရဲ့ရှေ့မှာ အိမ်တွင်းပိုင်ဆိုင်မှုတစ်ခုခု၊ ဒါမှမဟုတ် တိရစ္ဆာန်လေးတစ်ကောင်ကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် နှိပ်ကွပ်၊ ဖျက်ဆီး ပြခြင်းအားဖြင့် သူ့ရဲ့ ဒေါသနဲ့ အာဏာကို ပြသတဲ့ “သတိပေးနည်း” တစ်ခုကို ဥပမာပေးထားခြင်း သာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီ လိုကြမ်းတမ်းတ ဲ့နည် းဗျူဟာကိ ုရှေးတု န်းကယောက်ျားတွေ သု ံးခဲ ့ရတ ဲ့အဓိ ကရည် ရွ ယ် ချက် (၃) ခ ု ရှ ိပါတယ် ။
အာဏာ အခိုင်အမာ တည်ဆောက်ဖို့၊ ကြိုတင် ခြောက်လှန့် ထားဖို့၊ အိမ်ဦးနတ် နေရာယူဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ခေတ်သစ် လူ့ဘောင် အမြင် နဲ့ ပြောရရင်တော့ ဒီစကားပုံဟာ ဒီခေတ်ရဲ့ တန်ဖိုးထားမှုတွေ နဲ့ လုံးဝ ဆန့်ကျင်ဘက် ဖြစ်နေပါပြီ။
ဒီ အယူ အဆကိုအိ မ် တွင် းအကြမ် းဖက် မှု ကိုအားပေးတ ဲ့ရှေးရိ ုးစွဲစိတ်ဓာတ် လို့ မြင်ပါတယ်။ အခုခေတ် အိမ်ထောင်ရေးဆိုတာ အမိန့် ပေးတာ၊ ခြောက် လှ န့် တာမျိုး မဟု တ် တော့ ပါဘူ း။ အိ မ် ထောင် တစ် ခု ခို င် မြဲဖိ ု့အတွက်အရေးကြီးဆုံးကအပြန် အလှ န် လေးစားမ ှု (Mutual Respect)၊ နားလည်ခွင့်လွှတ်မှုနဲ့ လင်ရော မယားပါ တန်းတူရည်တူ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒါကြောင့် “မယားနေစ ကြောင်သေမှ” ဆိုတဲ့ စကားပုံဟာ ရှေး ခေတ်ရဲ့ ယောက်ျားကြီးစိုးတဲ့ လူနေမှုစနစ်အောက်ကရက်စက်တဲ့ နည်းဗျူဟာတစ်ခုကို မှတ်တမ်းတင်ထားတဲ့ သမိုင်းဝင် စကားတစ် ခုအဖြစ်သာ ကျန်ရစ်ခဲ့ပါတော့တယ်။
The old Myanmar proverb “Wife arrives, the cat must die” reflected a time when marriages were deeply unequal.
It symbolized the belief that a husband should immediately assert dominance when his new wife entered the home.
The “cat dying” was not literal but a metaphor for a shocking or cruel act meant to instil fear and ensure obedience.
Acts like breaking objects or harming a pet were used to demonstrate the husband’s control, reinforcing the idea that his word was law.
This approach was thought to maintain peace and order by preventing the wife from gaining influence in the household.
However, such thinking relied on fear and intimidation.
Today, this proverb is widely condemned as promoting abuse and outdated gender roles.
Modern relationships emphasize equality, mutual respect, and open communication.
Instead of fear-based control, healthy marriages are now built on kindness, shared responsibility, and love—reflecting progress in how families and partnerships are understood.
USAGES
1. Lay down the law
Definition: To assert authority by telling others what they must do.
Example: As soon as they got married, he laid down the law about how things would be run in the household.
2. Put your foot down
Definition: To use your authority to stop something or to make a firm decision.
Example: He put his foot down early in the marriage to show he was in charge.
3. Wear the pants (in the relationship)
Definition: To be the one who controls or makes decisions in a relationship.
Example: Everyone could see he wore the pants in the marriage from day one.
4. Set the tone
Definition: To establish the mood, style, or attitude that will be followed.
