ဒေါက်တာဝါဝါမောင်
(ယမန်နေ့မှအဆက်)
(ဆ) အင်အားအသုံးပြုခြင်း သို့မဟုတ် ခြိမ်းခြောက်ခြင်းတို့မပါဝင်ဘဲ ဥပဒေကို လေးစားလိုက်နာခြင်းနှင့် သံတမန်နည်းလမ်းအရ ဖြေရှင်းခြင်း အပါအဝင် အငြင်းပွားမှုများကို ငြိမ်းချမ်းစွာ ဖြေရှင်းခြင်းနှင့် ၁၉၈၂ ခုနှစ် ပင်လယ်ပြင်ဥပဒေ ဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂကွန်ဗင်းရှင်း (UNCLOS) အပါအဝင် နိုင်ငံတကာဥပဒေ စည်းမျဉ်းများကို လေးစားလိုက်နာ ဆောင်ရွက်ခြင်းဖြင့် ဒေသတွင်းငြိမ်းချမ်းရေး၊ တည်ငြိမ်ရေးနှင့် လုံခြုံရေးကို ထိန်းသိမ်းမြှင့်တင်နိုင်ရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သွားမည့် အာဆီယံအဖြစ် ဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ပါသည်၊
(ဇ) ခိုင်မာကောင်းမွန်သည့် စီမံကိန်းများနှင့် လုပ်ငန်းစဉ်များမှတစ်ဆင့် အင်ဒို-ပစိဖိတ် ဒေသအတွင်း အာဆီယံ၏ မျှော်မှန်းချက်ကို အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်ပေး သွားမည့် အသိုက်အဝန်းတစ်ခုဖြစ်စေရန် ဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ပါသည်၊
(ဈ) ဒီမိုကရေစီစံနှုန်းများကို လေးစားလိုက်နာသော၊ တရားဥပဒေစိုးမိုးသော၊ ကွဲပြား ခြားနားသည့် ယဉ်ကျေးမှု၊ နိုင်ငံရေး၊ လူမှုရေးနှင့် ဘာသာရေးတို့ကို လေးစားတန်ဖိုး ထားသော၊ အခြေခံလွတ်လပ်ခွင့်များကို လေးစားသော၊ လူ့အခွင့်အရေးကို ကာကွယ် မြှင့်တင်ပေးသော၊ လူမှုရေးဆိုင်ရာ တရားမျှတမှုကို မြှင့်တင်ပေးသော၊ အားလုံးပါဝင် နိုင်သော စုပေါင်းစွမ်းအားမြင့်မားသည့် အသိုက်အဝန်းတစ်ခုအဖြစ် ဆောင်ရွက် သွားမည်ဖြစ်ပါသည်၊
စီးပွားရေး (Economic)
စီးပွားရေးနှင့်စပ်လျဉ်းပြီး အောက်ပါအတိုင်း ဖော်ပြပါဝင်ပါသည်-
(က) အဆင့်မြင့်နည်းပညာများနှင့် ပေါ်ပေါက်လာမည့် အခွင့်အလမ်းများကို ဖမ်းဆုပ် ဆောင်ရွက်နိုင်စွမ်းတို့ဖြင့် တစ်ခုတည်းသော ဈေးကွက်နှင့် အနာဂတ်အတွက် အသင့် ဖြစ်နေသော၊ ရေရှည်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုနှင့် ကောင်းမွန်သောအုပ်ချုပ်မှုစနစ် အမြစ် တွယ်သည့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာစီးပွားရေးအတွက် အဓိကအရေးပါသော၊ ကမ္ဘာတွင် စတုတ္ထမြောက် စီးပွားရေးအင်အားအကြီး ဆုံးသောဒေသအဖြစ် ဆောင်ရွက်သွားမည် ဖြစ်ပါသည်၊
(ခ) ကာလရှည်စိန်ခေါ်မှုများနှင့် အနာဂတ်အရေး ကိစ္စများကို တုံ့ပြန်နိုင်သော တက်ကြွပြီး ခံနိုင်ရည်စွမ်းမြင့်မားသော အသိုက်အဝန်း တစ်ခု။ ကျွန်ုပ်တို့သည် ဖွံ့ဖြိုးမှုကွာဟချက်များကို လျော့နည်းစေနိုင်မည့် လုပ်ငန်းစဉ်များကို ဆက်လက်ဖော်ဆောင်သွားမည်ဖြစ်ပြီး အားလုံးပါဝင်နိုင်မှုကို မြှင့်တင်နိုင်ရေးနှင့် စီးပွားရေးဆိုင်ရာအခွင့်အလမ်းများကို တန်းတူညီမျှရယူဆောင်ရွက်နိုင်ရေး ဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ပါသည်၊
(ဂ) ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စီးပွားရေးတွင် အဓိက မောင်းနှင်သူအနေဖြင့်လွှမ်းမိုးဆောင်ရွက်နိုင်ရေးနှင့် အာဆီယံ၏ ပေါင်းစည်းစွမ်းအား မြှင့်တင်နိုင်ရေးအတွက် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ထောက်ပံ့ပို့ဆောင်ရေး ကွင်းဆက်ချိတ်ဆက် မှုများ အားကောင်းစေခြင်း၊ အာဆီယံ ဒေသတွင်းကုန်သွယ်မှုနှင့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုကို ပိုမိုမြှင့်တင်ခြင်းဖြင့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ယှဉ်ပြိုင်နိုင်စွမ်းမြင့်မားသော၊ ပေါင်းစည်း စွမ်းအားမြင့်မားသော တစ်ခုတည်းသော ဈေးကွက်နှင့်ထုတ်လုပ်မှုဗဟိုဌာန။ တက်ကြွပြီး စွမ်းဆောင်ရည်မြင့်မားသည့် အသေးစား၊ အငယ်စားနှင့် အလတ်စား စီးပွားရေး လုပ်ငန်းများဖြင့် အာဆီယံအား အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဒေသအတွင်း ကုန်ထုတ်လုပ်မှုနှင့် စက်မှုဗဟိုဌာနအဖြစ် ဖော်ဆောင်နိုင်ရေး ဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ပါသည်၊
(ဃ) စီးပွားရေးပေါင်းစည်းမှု အစီအစဉ်ကို မြှင့်တင်ဆောင်ရွက်နိုင်ရန်နှင့် သာယာ ဝပြောသည့် ဂေဟစနစ်တစ်ခုကို ဖော်ဆောင်နိုင်ရန်အတွက် တီထွင်ဖန်တီး နိုင်မှုအားကောင်းသော စီးပွားရေးဝန်းကျင်နှင့် အဆင့်မြင့်စက်မှုလုပ်ငန်းများ အပါအဝင် ယှဉ်ပြိုင်နိုင်စွမ်းမြင့်မားစေမည့် အရင်းအမြစ်အသစ်များတည်ရှိသော၊ သိပ္ပံနှင့် နည်းပညာနှင့် တီထွင်ဆန်းသစ်မှုများ ပိုမိုမြှင့်တင်ဆောင်ရွက်နိုင်စွမ်းရှိသော၊ အကောင်းဆုံးသော စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများ စုစည်းတည်ရှိသော ဗဟိုဌာနအဖြစ် ဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ပါသည်၊
(င) ပွင့်လင်းမြင်သာမှုရှိသော၊ အပြန်အလှန် ချိတ်ဆက်ဆောင်ရွက်နိုင်သော၊ လျင်မြန်စွာ၊ လုံခြုံစိတ်ချစွာနှင့် ယုံကြည်စွာ ဆောင်ရွက်နိုင်သည့် ဒီဂျစ်တယ်ဂေဟစနစ်ရှိသော၊ ဒီဂျစ်တယ် အသွင်ကူးပြောင်းမှုအလားအလာများကို ဖော်ဆောင်ပေးနိုင်သော၊ နည်းပညာမြင့် ဒီဂျစ်တယ်ဝန်ဆောင်မှု လုပ်ငန်းများဖြင့် အာဆီယံနှင့် အာဆီယံပြည်သူများကို အကျိုးဖြစ်ထွန်းမှု အများဆုံးဖော်ဆောင် ပေးနိုင်သော၊ ဒီဂျစ်တယ်နှင့် နည်းပညာဆိုင်ရာကဏ္ဍများတွင် ဦးဆောင်နိုင်စွမ်းနှင့် ချိတ်ဆက်နိုင်စွမ်းမြင့်မားသော အသိုက်အဝန်းတစ်ခုအဖြစ် ထူထောင်ဆောင်ရွက် သွားမည်ဖြစ်ပါသည်၊
(စ) အသိပညာဗဟုသုတများ မျှဝေခြင်း၊ စွမ်းဆောင်ရည်မြှင့်တင်ခြင်း၊ ကဏ္ဍအလိုက် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု အားကောင်းစေခြင်းနှင့် တီထွင်ဆန်းသစ်မှုအားကောင်းစေခြင်း အပါအဝင် သက်ဆိုင်သူအားလုံး အကျိုးဖြစ်ထွန်းစေခြင်းဖြင့် အာဆီယံ၏ အချက် အချာကျမှုကို ထိန်းသိမ်းနိုင်သောပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုပုံစံများနှင့် သဘောတူညီချက် များကို အခြေပြု၍ ပြင်ပမိတ်ဖက်များနှင့် ပိုမိုခိုင်မာအားကောင်းသော အပြန်အလှန် အကျိုးဖြစ်ထွန်းစေသော စီးပွားရေး ချိတ်ဆက်မှုများ ဆောင်ရွက်နိုင်သည့် အသိုက်အဝန်းတစ်ခုအဖြစ် ဆောင်ရွက်သွား မည်ဖြစ်ပါသည်၊
(ဆ) တန်ဖိုးမြင့်ကုန်စည်များ ထုတ်လုပ်နိုင်မှု ပမာဏတိုးတက်လာစေရန်နှင့် ပိုမို ထိရောက်စွာ ထုတ်လုပ်နိုင်ရန်အတွက် ကုန်ကြမ်းရရှိနိုင်မှု သေချာစေရေးအပါအဝင် ကုန်ကြမ်းမှသည် ကုန်ချောအထိ ထုတ်လုပ်မှု လုပ်ငန်းစဉ်တစ်လျှောက် လွယ်ကူချောမွေ့စေခြင်း၊ ဖြန့်ဖြူးခြင်းနှင့် ထောက်ပံ့ပို့ဆောင်ရေးဆိုင်ရာ ချိတ်ဆက် မှုများ အားကောင်းစေခြင်းဖြင့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ထောက်ပံ့ဖြည့်ဆည်းမှုကွင်းဆက်၏ အဓိကကျသောအစိတ်အပိုင်းတွင် ပါဝင်လျက်ရှိသော အသိုက်အဝန်းတစ်ခု ဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ပါသည်၊
(ဇ) သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ဆိုင်ရာ ဆုံးရှုံးမှုများအတွက် ဘဏ္ဍာငွေပံ့ပိုးပေးနိုင်မှု မြှင့်တင် ခြင်း၊ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ပျက်စီးယိုယွင်းခြင်းနှင့် ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုတို့ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည့် သက်ရောက်မှုများကို လျော့ပါးစေခြင်းနှင့် ပြင်ပသက်ရောက်မှု များကြောင့် ဒေသတွင်းထိခိုက်နိုင်မှုကို လျော့ပါးစေရေးအတွက် နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် ငွေကြေးလွှဲပြောင်း ဆောင်ရွက်မှုများအတွက် ဒေသတွင်း ငွေကြေးများကို သုံးစွဲမှုမြှင့်တင်ခြင်းအပါအဝင် စီးပွားရေးအရဖြစ်စေ၊ ဘဏ္ဍာရေးအရဖြစ်စေ ခိုင်မာတောင့်တင်းအောင် ဆောင်ရွက်ထားသည့် အသိုက်အဝန်းတစ်ခု ဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ပါသည်။
စီးပွားရေး၊ လူမှု-ယဉ်ကျေးမှု (Economic, Socio-Cultural)
စီးပွားရေး၊ လူမှု-ယဉ်ကျေးမှုနှင့်စပ်လျဉ်းပြီး အောက်ပါအတိုင်း ဖော်ပြပါဝင်ပါသည်-
ဒေသတွင်း၌ အစိမ်းရောင်စီးပွားရေးနှင့် အဏ္ဏဝါ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများ ထွန်းကားစေရေး ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည့် အားလျော်စွာ မြေနှင့် ရေအရင်းအမြစ်များအား ရေရှည်တည်တံ့စွာ ဖွံ့ဖြိုးစေခြင်း၊ ရာသီဥတုဆိုင်ရာ တုံ့ပြန်နိုင်မှု မြှင့်တင်ခြင်းနှင့် ရေရှည်တည်တံ့စေရေးတို့တွင် အာဆီယံ၏ ရပ်တည်ချက်ကို အားကောင်းစေ ခြင်းမှတစ်ဆင့် စိမ်းလန်းသော အာဆီယံဖြစ်စေ ရေးပင်ဖြစ်သည်။
လူမှု-ယဉ်ကျေးမှု (Socio-Clutural)
လူမှု-ယဉ်ကျေးမှုနှင့်စပ်လျဉ်းပြီး အောက်ပါ အတိုင်းဖော်ပြပါဝင်ပါသည်-
(က) အာဆီယံ၏ သွင်ပြင်လက္ခဏာနှင့် ပြယုဂ်နှင့်အတူ ပြည်သူများ၊ ကုန်စည်များ၊ ဝန်ဆောင်မှုများ လွတ်လပ်စွာ စီးဆင်းနိုင်သော ပြည်သူကို ဗဟိုပြုသော၊ ပြည်သူကို အလေးထားသောအသိုက်အဝန်းတစ်ခု ဖြစ်ပေါ်စေရန် ဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ပါသည်၊
(ခ) ထိခိုက်လွယ်သော အုပ်စုများအပါအဝင် မည်သူမျှချန်လှပ်ထားခြင်းမရှိဘဲ သာယာ ဝပြောမှုကို အတူတကွမျှဝေခံစားနိုင်သော၊ အားလုံးပါဝင်နိုင်သော၊ ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင် နိုင်သော၊ ရေရှည်တည်တံ့သော၊ အာဆီယံ အဖွဲ့ဝင်ပြည်သူများအကြား စည်းလုံး ညီညွတ်မှုကို မြှင့်တင်ပေးနိုင်သော၊ ပြည်သူများအတွက် အရည်အသွေးရှိသည့် လူမှုဘဝ နေထိုင်မှုကို အပြည့်အဝဖော်ဆောင်ပေးနိုင် ရေးအလေးထားသော အသိုက်အဝန်းတစ်ခု အဖြစ် ဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ပါသည်၊
(ဂ) ကျွမ်းကျင်မှုမြင့်မားပြီး ယှဉ်ပြိုင်နိုင်စွမ်းရှိသော လုပ်သားအင်အားများ ပိုမိုပေါ်ထွန်း လာစေရန်အတွက် မြန်ဆန်စွာ သင်ယူနိုင်သည့် ဝန်းကျင်တစ်ခုဖော်ဆောင်ကာ ဘက်စုံလွှမ်းခြုံနိုင်သော၊ အားလုံးပါဝင်နိုင်သော၊ သင်ကြားမှုပုံစံအသစ်များမှ တစ်ဆင့် အာဆီယံကို ဖွံ့ဖြိုးမှုနှင့် တီထွင်ဆန်းသစ်မှု ဆိုင်ရာဗဟိုဌာနအဖြစ် ဖော်ဆောင်နိုင်ရန်နှင့် အရည်အသွေးမြင့်မားသည့် အလုပ်အကိုင်များနှင့် အခြားသောအလုပ်အကိုင်များ ဖော်ဆောင်ပေးရန် အပါအဝင် လူသားအရင်း အမြစ်များ ပေါများသည့် အာဆီယံ၏ အားသာချက်များကို အပြည့်အဝ ထိရောက်စွာအသုံးပြုနိုင်သော အသိုက် အဝန်းတစ်ခုအဖြစ် ဆောင်ရွက်သွားမည် ဖြစ်ပါသည်၊
(ဃ) သက်တမ်းရှည်ကြာစွာ နေထိုင်နိုင်သော၊ လူကြီးလူငယ်မရွေး ကျန်းမာသန်စွမ်းသော၊ ဘက်စုံလွှမ်းခြုံသော ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုစနစ်ရှိခြင်းကြောင့် ကူးစက်နိုင်သောရောဂါများ (Communicable Diseases) နှင့် မကူးစက်နိုင်သောရောဂါများ (Non-Communicable Diseases) တို့မှ ဘေးကင်းလုံခြုံသော၊ ပြည့်စုံကောင်းမွန်သည့် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက် မှုစနစ်ကို ရယူနိုင်သော ကျန်းမာကြံ့ခိုင်သည့် အာဆီယံပြည်သူများဖြစ်စေရန် ဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ပါသည်၊
(င) အာဆီယံရေရှည်တည်တံ့စေရေး အစီအစဉ်နှင့်အညီ အစိုးရ-ပုဂ္ဂလိက ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုမှတစ်ဆင့် ပြည်သူများ၏ ခံနိုင်ရည်စွမ်းအားများ မြှင့်တင်ပေးခြင်းနှင့် လူသားလုံခြုံမှု(Human Security) မြှင့်တင်နိုင်ခြင်းမှတစ်ဆင့် အာဆီယံပြည်သူများ အားလုံး၏ လူမှုဘဝအခြေအနေများကို အလေးထားဆောင်ရွက်ပေးသော အသိုက် အဝန်းတစ်ခုဖြစ်စေရန် ဆောင်ရွက်သွားရန်ရှိပါသည်။
(ဆက်လက်ဖော်ပြပါမည်)
