မောင်ခင်မင်(ဓနုဖြူ)
''ဝါစင်္ဂခွဲတဲ့နေရာမှာ ပညာရှင်တွေ အယူအဆချင်း ဘယ်လိုတူတယ်၊ ဘယ်လိုကွဲတယ်ဆိုတာ တော်တော်များများ ပြောပြီးကြပြီနော်၊ အခုမကြာခင်ကထွက်တဲ့ သဒ္ဒါစာအုပ်တစ်အုပ်ရဲ့ ဝါစင်္ဂခွဲပုံအကြောင်း ပြောပြီးရင် ဝါစင်္ဂအကြောင်း တစ်ကဏ္ဍနားကြတာပေါ့''
''ဟုတ်ကဲ့၊ ပြောပါဆရာ၊ အဲဒီစာအုပ်က...''
''အဲဒီစာအုပ်က ၂ဝ၁၆ ခုနှစ်ကမှ ထွက်တာဆိုတော့ မကြာသေးဘူးပေါ့၊ စာအုပ်နာမည်က'Burmese; A Com- prehensive Grammar 'တဲ့ ပညာရှင်နှစ်ယောက်ပူးတွဲ ပြုစုထားတဲ့ စာအုပ်ပါ''
''ဘယ်သူတွေ ပါလိမ့်ဆရာ''
''တစ်ယောက်က Mathias Jenny မက်သိယာ့စ် ဂျင်နီတဲ့၊ ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံ ဇူးရစ်တက္ကသိုလ်၊ အနှိုင်းဘာသာ ဗေဒဌာနက အကြီးတန်းကထိက၊ သုတေသီတစ်ယောက်ပေါ့၊ အထွေထွေဘာသာဗေဒနဲ့ 'အစဦးသင် မြန်မာစာ'ဆိုပါတော့၊ မြန်မာစာစသင်တဲ့ ကျောင်းသားတွေကို သင်တာလေ၊ အဲဒီ ဘာသာရပ်တွေကို ပို့ချပေးနေတယ်၊ အရှေ့တောင်အာရှ ဘာသာစကားတွေကို သုတေသနပြုနေတယ်၊ မွန်ဘာသာ စကားကို သုတေသနပြုထားတဲ့ သူ့စာတမ်းတွေ တွေ့ဖူးတယ်''
''ဟုတ်ကဲ့၊ နောက်တစ်ယောက်ကရော ဆရာ''
''နောက်တစ်ယောက်က ဒေါ်စံစံနှင်းထွန်း. ..တဲ့၊ ပြင်သစ် နိုင်ငံက အင်နားကို့ Inalcu မှာ မြန်မာဘာသာစကား ပို့ချပေး နေတဲ့ သုတေသနပညာရှင်ပဲ၊ မြန်မာနိုင်ငံက သုတေသန စာတမ်းဖတ်ပွဲတွေမှာ မကြာခဏစာတမ်းဖတ်ပါတယ်၊ Collo- quial Burmese ဆိုတဲ့ စာအုပ်လည်း ပြုစုထားတယ်''
''ဟုတ်ကဲ့၊ မြန်မာဘာသာစကားကို သုတေသနပြုနေတဲ့ ပညာရှင်တွေအကြောင်းသိရတာ ဝမ်းသာပါတယ်ဆရာ''
''စိတ်ဝင်စားရင် ရှာဖွေပြီး လေ့လာပေါ့ကွယ်၊ အသိအမြင် တိုးတာပေါ့၊ အဲဒီသဒ္ဒါစာအုပ်မှာ ဝါစင်္ဂအကြောင်း အခန်း တစ်ခန်း ပါတယ်၊ ဝါစင်္ဂခွဲရာမှာ နာမ်ဆိုင်ရာ စကားလုံးတွေ (Nominlas) ရယ်၊ ကြိယာတွေ (Verbs) ရယ်၊ ကြိယာဝိသေ သနတွေ(Adverbs)ရယ်၊ ပြီးတော့ ပစ္စည်းတွေ (Markers and Particles) ရယ်ဆိုပြီး လေးမျိုးခွဲထားတယ်ကွယ့်''
''ဝါစင်္ဂလေးမျိုး အယူအဆလို့ခေါ်နိုင်တာပေါ့နော် ဆရာ''
'' ခေါ်နိုင်ပါတယ်၊ အဲဒီလေးမျိုးကို မူတည်ပြီး တစ်မျိုးစီကို အသေးစိတ်ထပ်ခွဲတယ်''
''ပြောပြပါ ဆရာ''
နာမ်ဆိုင်ရာစကားလုံးတွေကို နာမ်ရယ်၊ နာမ်စားရယ်၊ အတိုင်းအတာပမာဏပြရယ်၊ မျိုးပြရယ်ဆိုပြီးထပ်ခွဲထား တယ်''
''သြော်...''
''အသေးစိတ်တော့ မပြောတော့ပါဘူး၊ နောက်တော့ အေးအေးဆေးဆေး လေ့လာကြည့်ကြပေါ့၊ သတိပြုစရာ ကလေးတွေတော့ ပြောပြမယ်၊ နာမ်မှာအများဆိုင်နာမ်တွေကို ရေတွက်လို့ရတဲ့ နာမ်နဲ့ရေတွက်လို့မရတဲ့နာမ်လို့ ခွဲတယ်၊ ရေတွက်လို့ရတဲ့နာမ်အဖြစ် ရည်òန်းတဲ့အရာဝတ္ထုတွေ၊ 'ကား' တို့၊ 'သစ်ပင်' တို့လိုဟာမျိုးတွေပေါ့၊ အဲဒီအရာဝတ္ထုတွေကို ထပ်ပြီးခွဲလိုက်၊ စိတ်လိုက်ရင် အဲဒီနာမည်နဲ့ ခေါ်လို့မရတော့ ဘူးတဲ့''
''ဘယ်လိုပါလဲဆရာ''
''သြော်... ကားကို ခွဲစိတ်လိုက်ရင် ဘီးတို့၊ စက်တို့၊ ကား ကိုယ်ထည်တို့၊ အစိတ်အပိုင်းတွေ ဖြစ်သွားရောမဟုတ်လား၊ အဲဒီလိုပဲ သစ်ပင်ကိုခွဲစိတ်လိုက်ရင် အကိုင်း၊ အခက်၊ အရွက် တွေ ဖြစ်သွားမှာပေါ့၊ အဲဒီအစိတ်အပိုင်းတွေကို ကားလို့မခေါ် နိုင်တော့ဘူး၊ သစ်ပင်လို့လည်း မခေါ်နိုင်တော့ဘူး အဲဒီသဘော ကို ရှင်းပြထားတာလေ''
''ဟုတ်ကဲ့၊ နားလည်ပါပြီဆရာ''
''ဒါပေမယ့် ရေတွက်လို့မရတဲ့ နာမ်အဖြစ်ရည်òန်းတဲ့ 'ရေ'တို့၊ 'ဆန်' တို့ဆိုပါစို့၊ အဲဒါတွေကို အစိတ်အပိုင်းပေါင်းများ စွာနဲ့ ခွဲကြည့်လိုက်ရင်၊ နောက်ဆုံး ဆန်တစ်စေ့စီပဲ ဖြစ်သွား သွား၊ ရေတစ်စက်စီပဲ ဖြစ်သွားသွား၊ အဲဒါတွေကို ဆန်လို့ပဲခေါ် တယ်၊ ရေလိုပဲခေါ်တယ် မဟုတ်လား''
''သဘောပေါက်ပါပြီ ဆရာ''
''ဝါစင်္ဂတွေကို သဒ္ဒါအရရော အနက်အဓိပ္ပာယ်အရရော ခွဲကြည့်ထားတာလေ၊ နောက်မှတ်သားစရာတစ်ခုက နာမ်တွေ ဟာ အဖွင့်အမျိုးအစား (open class) စကားလုံးတွေပဲ၊ ဆိုလိုတာက နာမ်စကားလုံးတွေ၊ အသစ်အသစ်ဝင်လာနိုင် အောင် တံခါးဖွင့်ပေးထားတာမို့ နာမ်အသစ်တွေ အမြဲတိုးပွား နေတယ်လို့ ဆိုလိုတာပါ''
''ဟုတ်ကဲ့ပါ ဆရာ၊ 'ကွန်ပျူတာ' တို့၊ 'အင်တာနက်' တို့လို မွေးစားနာမ်တွေရော 'မီးအားမြှင့်စက်'တို့လို၊ 'တာလတ် ပစ်ဒုံးပျံ'တို့လို ဘာသာပြန်နာမ်တွေရော၊ 'ရေသန့်ဘူး'တို့၊ 'ရှုရပ်' တို့လို အသစ်တွဲစပ်တဲ့နာမ်တွေရော အများကြီးတိုးပွား လာတာ၊ ကျွန်တော်လည်း စိတ်ဝင်စားလို့ သတိထားမိပါတယ် ဆရာ''
''ဟုတ်ပါ့၊ ဒါကြောင့် အဖွင့်အမျိုးအစားလို့ ခေါ်တာပေါ့၊ နောက်လည်း နာမ်စကားလုံးအသစ်တွေတိုးနေဦးမှာပဲလေ''
''နာမ်စားကတော့အပိတ်အမျိုးအစား (Closed Class) လို့ခေါ်တယ်။ 'ငါ'တို့၊ 'သူ'တို့၊ 'ဒါ'တိို့စသည်ဖြင့်ပေါ့။ အဲဒီလို နာမ်စားတွေက အရေအတွက်လည်းမများလှဘူး။ အသစ်လည်း တိုးမလာတော့ဘူး။ နာမ်စားစစ် စစ်တွေပေါ့''
''နာမ်စားစစ်စစ်တွေထဲမှာ 'သင်'တို့၊ 'မင်း'တို့၊ 'နင်'တို့ လည်းပါမှာပေါ့နော်''
''ခုပြောနေတဲ့ သဒ္ဒါစာအုပ်မှာတော့ သာဓကထင်ရှားရုံ လောက်ပဲပြတာပါ၊ ရှေ့ကသုံးတဲ့ 'ထို'၊ 'ဤ'အခုသုံးတဲ့ 'ဟို'၊ 'ဒီ'ဆိုတာမျိုးတွေ လည်းပါတာပေါ့''
''ဆရာ 'ကျွန်တော်'တို့၊ 'ကျွန်မ'တို့ရော နာမ်စားပဲ မဟုတ် လား''
''နာမ်စားစစ်စစ်တော့ မဟုတ်ဘူးကွဲ့၊ 'ငါ'တို့၊ 'နင်'တို့လို အရင်းခံမကျဘူးလေ၊ နောက်မှပေါ်လာ တဲ့နာမ်စား သာဓက သဘော သက်ရောက်တဲ့ စကားလုံးတွေပါ 'တပည့်တော်'တို့၊ 'အရှင်ဘုရား'တို့လည်း အတူတူပေါ့၊ နာမ်စားစစ်စစ်တွေကတော့ အသစ်မတိုးတော့ပါဘူး၊ တံခါးပိတ်ထားပြီးပါပြီ၊ ဒါပေမယ့် နာမ်စားသဘောမျိုးသုံးတဲ့ စကားလုံးတွေ၊ ပညာရှင် တချို့က pronominal reference လို့ ခေါ်တယ်၊ အဲဒီလို စကားလုံးတွေ ကတော့ အသစ်အသစ်တွေဝင်လာတာမို့ တံခါးဖွင့်နေတယ်လို့ ပြောရမှာပဲလေ''
''ဟုတ်ကဲ့ပါ၊ အခုဆိုရင် 'သမီး'တို့၊ 'သား'တို့ကိိုလည်း နာမ်စားလိုသုံးနေကြပြီလို့ ပြောနိုင်မှာပေါ့နော် ဆရာ''
''ဟုတ်ပါတယ်၊ စောစောပိုင်းကတော့ မိန်းကလေးတွေက ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်ပြောသူနာမ်စားအဖြစ်လည်း 'သမီး'လို့ပြော လာကြတယ်၊ နာသူနာမ်စားအဖြစ်လည်း 'သမီး'လို့သုံးလာ ကြတယ်၊ အခုနောက်ပိုင်းတော့ ယောကျာ်းလေးတွေလည်း 'သား'လို့သုံးလာကြပြီလေ''
''ဟုတ်တယ်နော်ဆရာ''
''သားနဲ့သမီးလိုပဲ တခြားဆွေမျိုးစပ် စကားလုံးတွေကို နာမ်စားအဖြစ်သုံးနေကြတာကြာပါပြီ၊ 'သားကိုဖေဖေ ပြော ချင်တာက'လို့ အဖေကပြောရင် 'ဖေဖေပြောမှာ သားသိ နေပါတယ်'လို့ သားကပြန်ပြောတာမျိုးလေ၊ 'မေမေ၊ မမ၊ အစ်ကို၊ ကိုကို၊ ညီမ၊ ညီမလေး၊ အန်တီ၊ တီတီ၊ လေးလေး'ဆိုတာမျိုးတွေ အများကြီးပါပဲ၊ အဲဒီလိုပဲ 'ဆရာ၊ ဆရာမ'ဆိုတဲ့ အလုပ်အကိုင်ပြတဲ့ နာမ်တွေကိုလည်း ပြောသူနာမ်စားအဖြစ် ရော၊ နာသူ နာမ်စားအဖြစ်ရော၊ အပြောနာမ်စားအဖြစ်ရော တွင်တွင် ကျယ်ကျယ်သုံးနေပါပြီ''
''ဆရာ၊ အခုနောက်ပိုင်းမှာ ကိုရီးယားရုပ်ရှင်တွေရဲ့ သြဇာ လားတော့ မသိဘူး၊ ဇနီးမောင်နှံချင်း 'မိန်းမရေ ယောကျာ်း ပြောမယ်'၊ 'ယောကျာ်းရှေ့က စာအုပ်ကလေးမိန်းမဆီလှမ်း ပေး လိုက်စမ်းပါ' ဆိုတာမျိုးတွေ တော်တော်ပြောလာကြပြီ''
''ဟုတ်မှာပေါ့၊ ဇနီးမောင်နှံတွေ အသက်ငယ်တုန်းက 'မောင်'တို့ 'ခင်'တို့ ချစ်စနိုးခေါ်ပေမယ့် အသက်ကြီးလာတော့ 'အဖေကြီး၊ အမေကြီး' ၊ 'အဖေ၊ အမေ'လို့ ပြောင်းပြီး ခေါ်ကြ တာတွေလည်း နာမ်စားသဘောသုံးတာတွေပါပဲ၊ 'သားတို့ အဖေ'၊ 'သမီးတို့အမေ' ဆိုတာမျိုးတွေ 'အိမ်ကလူ' ဆိုတာမျိုး တွေလည်း ပါတာပေါ့''
''ဆရာ၊ ကျွန်တော်သတိထားမိတာတစ်ခုက 'ဗိုလ်ကြီးတို့၊ ဗိုလ်မှူးတို့၊ ဒီဂျီတို့၊ အမ်ဒီတို့၊ ရှေ့နေကြီးတို့၊ ဒေါက်တာတို့' ဆိုတဲ့ စကားတွေကို ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ရည်òန်းပြီး ပြောသူ နာမ်စားအဖြစ်သုံးတာ မကြားဖူးပေမယ့် နာသူနာမ်စားအဖြစ် တော့ တွင်တွင်ကျယ်ကျယ်သုံးနေကြတာ သတိထားမိပါတယ်''
''အေး... ဟုတ်တာပေါ့၊ ပြောသူက ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် 'ဗိုလ်မှူးပြောမယ်၊ ဒီဂျီပြောမယ်' ဆိုတာမျိုးပြောလေ့မရှိ ပေမယ့် 'ဗိုလ်မှူးကိုတင်ပြပါမယ်၊ ဒေါက်တာရဲ့ဆေးခန်းကို ညနေလာခဲ့ပါ့မယ်' ဆိုတာမျိုး နာသူနာမ်စားအဖြစ် ပြောတာ တော်တော်တွင်ကျယ်နေပါပြီ''
''အခုပြောနေတဲ့ သဒ္ဒါစာအုပ်ထဲက ပညာရှင်တွေရဲ့ အဆို အမိန့်ကို မင်းတို့သဘောပေါက်အောင် သာဓကတွေနဲ့ ပြောရင် တော်တော်ရှည်သွားပြီနော်''
''စိတ်ဝင်စားစရာကောင်းပါတယ် ဆရာ''
''အတိုင်းအတာပမာဏကို ပြတဲ့စကားတွေက 'ပိဿာ၊ ခွက်၊ ပွဲ' ဆိုတဲ့စကားမျိုးတွေလို့ ပြထားတယ်၊ အဲဒီစကား လုံးတွေက ရေတွက်လို့မရတဲ့နာမ်တွေနဲ့ တွဲသုံးရတယ်၊ 'ဆီ ငါးပိဿာ၊ ဓာတ်ဆီသုံးဂါလန်၊ လက်ဖက်ရည်တစ်ခွက်၊ ဟင်း တစ်ပွဲ' ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းတွေပေါ့၊ ရေတွက်လို့မရတဲ့နာမ် အမျိုးမျိုးနဲ့ သုံးနိုင်တာမို့ အဖွင့်အမျိုးအစားလို့ သတ်မှတ် နိုင်တယ်၊ အဲ... မျိုးပြကတော့ အမျိုးအစားကို ပြတာမဟုတ်လား၊ ရဟန်း တစ်ပါး၊ လူတစ်ယောက်၊ နွားတစ်ကောင်၊ ကြက်ဥသုံးလုံး၊ ဖျာနှစ်ချပ်ဆိုတာမျိုးတွေပေါ့၊ 'ခု' ဆိုတဲ့မျိုးပြကတော့ ယေဘုယျသုံးနိုင်တဲ့ မျိုးပြပဲ၊ မုန့်ငါးခု၊ ကစားစရာသုံးခု၊ ပစ္စည်း တစ်ခု ဆိုတာမျိုးပေါ့၊ ကိစ္စတစ်ခုရှိလို့၊ အခက်အခဲတစ်ခုကြောင့် ဆိုတာမျိုး အကောင်အထည်မရှိတဲ့ သဘောနဲ့လည်း သုံးလေ့ ရှိပါတယ်၊ မြန်မာစကားမှာ မျိုးပြတွေ အင်မတနြ်<ွကယ်ဝတာ မင်းတို့ အသိပဲလေ၊ ထုံးတမ်းစဉ်လာအရမျိုးပြကို ပစ္စည်းအဖြစ် သတ်မှတ်ပေမယ့် အခုပြထားသလို နာမ်ထဲမှာ အကျုံးဝင်တဲ့ အမျိုးအစားတစ်ခုအဖြစ်လည်း မှတ်သားနိုင်တာပေါ့ကွယ်''
