ဦးဟန်ညွန့် ( ဥပဒေ )
နိဒါန်း
"ဆရာ"
"ဗျာ"
"ဒီတစ်ပတ်ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်က ဘာလဲဆရာ"
"ရှေ့နေနှင့် လန်ဒန်ခရီးပါ"
"လန်ဒန် (အင်္ဂလန်)ကို ဆရာသွားခဲ့တဲ့ ခရီးပေါ့နော်"
"ဟုတ်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံသတင်းမီဒီယာကောင်စီ
အစီအစဉ်နဲ့ သုံးနိုင်ငံ(အင်္ဂလန်၊ ဂျာမနီ၊ ပြင်သစ်)သို့ လေ့လာရေးသွားခဲ့တာပါ။"
"ခရီးသွားအတွေ့အကြုံတွေ သိပါရစေဆရာ"
"ဖတ်ကြည့်ကြစို့"
လန်ဒန်
ငယ်စဉ် ကျောင်းသားဘဝက သမိုင်းစာအုပ်ထဲမှာ လန်ဒန်မြို့အကြောင်း ဖတ်ခဲ့ရသည်။ ကြီးကျယ်ခမ်းနား သော မြို့ကြီး။ သမိုင်းရာဇဝင် ခံ့ညားသောမြိုကြီး။ ဥပဒေပညာရှင်တွေ၊ ထင်ပေါ် ကျော်ကြားသော ပညာရှင်တွေ မွေးထုတ်ပေးသောမြို့ကြီး။ တက္ကသိုလ်တွေ ပေါများလှသောမြို့ကြီး။ မြန်မာနိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်ဖူးခဲ့သော ဗြိတိသျှအင်ပါယာနိုင်ငံကြီး။ နိုင်ငံတော်သီချင်းတွင် “ ဘုရားသခင်က ဘုရင်မကို စောင့်ရှောက်ပါစေ” ဟု ဆုမွန်ခြွသော ဘုရင်မကြီးအုပ်ချုပ်သည့်နိုင်ငံ။ ထိုနိုင်ငံ၏ မြို့တော်လန်ဒန်။ United Kingdom (U.K) ၏မြို့တော် လန်ဒန်။ ဂုဏ်ဒြပ်တွေ များလှပေသော လန်ဒန်။ ဤမြို့သို့ ကျွန်တော်သွားပါမည်။
လေ့လာရေးခရီး
ခရီးစဉ်အမည်က “ ဒီမိုကရေစီနည်းစနစ်ကျသော မီဒီယာထိန်းချုပ်မှု ပုံစံများအပြင် မီဒီယာနှင့်စပ်လျဉ်း သည့် လွှတ်တော်နှင့် တရားစီရင်ရေးအခန်းကဏ္ဍအား လေ့လာခြင်း” ဖြစ်ပါသည်။ သတင်းမီဒီယာနှင့် ဥပဒေ ခရီးဟု လိုတိုရှင်းပြောကြပါစို့။
သုံးနိုင်ငံ
အင်္ဂလန်၊ ဂျာမနီနှင့် ပြင်သစ် သုံးနိုင်ငံ (လန်ဒန်၊ ဘာလင်နှင့် စကားစဘို့မြို့တော်များ)သို့ လေ့လာရေးသွားကြမည်။ ၂၀၁၉ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၇ ရက်နေ့ မှ ၁၉ ရက်နေ့အထိ ဖြစ်သည်။
အဖွဲ့ဝင်များ
မြန်မာနိုင်ငံ သတင်းမီဒီယာကောင်စီ (ဥက္ကဋ္ဌ) ဟံသာဝတီ ဦးအုန်းကြိုင် ခေါင်းဆောင်၍ စုစုပေါင်းအဖွဲ့ဝင် ၁၅ ဦးဖြစ်သည်။ ပြည်ထောင်စုတရားလွှတ်တော်ချုပ် တရားသူကြီးဦးမြင့်အောင်၊ တရားလွှတ်တော်ချုပ်မှ ညွှန်ကြားရေးမှူး ဦးဇော်မင်းအောင်နှင့် ဒုတိယညွှန်ကြားရေးမှူး ဦးဌေးအောင်၊ ပြည်ထောင်စုရှေ့နေချုပ်ရုံးမှ ဒုတိယညွှန်ကြားရေးမှူး ဦးအေးလွင်၊ မြန်မာနိုင်ငံ အမျိုးသားလူ့အခွင့်အရေးကော်မရှင်အဖွဲ့ဝင် ဦးယုလွင်အောင်၊ အမျိုးသားလွှတ်တော် ဥပဒေကြမ်း ကော်မတီ(ဥက္ကဋ္ဌ) ဦးဇော်မင်းနှင့် လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များဖြစ်ကြသည့် ဦးဝင်းဇော်၊ ဦးကျော်ကျော်နှင့် ဦးသိန်းလွင်၊ တရားလွှတ်တော်ရှေ့နေ ဒေါ်ခင်ခင်ကျော်၊ မြန်မာနိုင်ငံ သတင်းမီဒီယာကောင်စီမှ အတွင်းရေးမှူး ဦးကျော်စွာမင်း၊ အဖွဲ့ဝင် ဒေါက်တာတင်လှိုင်နှင့် ဒေါ်သင်းသင်းသာ၊ အဂတိလိုက်စားမှုတိုက်ဖျက်ရေးကော်မရှင်အဖွဲ့ဝင် (စာရေးသူ)တို့ ပါဝင်ကြသည်။
မြန်မာသံအမတ်ကြီး
ဗြိတိန်နိုင်ငံဆိုင်ရာ မြန်မာသံအမတ်ကြီး ဦးကျော်စွာမင်းက ကျွန်တော်တို့အဖွဲ့အား လန်ဒန်လေဆိပ်သို့ လာကြိုသည်။ D.W Akademie နှင့် Free Expression Myanmar တို့က ကူညီထောက်ပံ့သော ခရီးစဉ်လည်း ဖြစ်ပါသည်။ လန်ဒန်မြို့က ခိုက်ခိုက်တုန်သော လေအေး (၁၄ -ဒီဂရီ) ဖြင့် မြန်မာအဖွဲ့ကို နှုတ်ဆက်သည်။ ချမ်းအေးလှသည့် ဗြိတိန်ပြည်။
ဥပဒေစနစ်
လန်ဒန်ခရီးစဉ်(ပထမနေ့)တွင် တရားသူကြီးများ၊ ရှေ့နေများနှင့် တွေ့ရသည်။ လန်ဒန် (အင်္ဂလန်)၏ ဥပဒေစနစ်၊ တရားရုံးစနစ်အပြောင်းအလဲတွေကို သူတို့က ပြောပြချင်နေကြသည်။ နံနက်ပိုင်း Royal Courts of Justice သို့ ရောက်သည်။ Justice Warby နှင့်တွေ့ရသည်။ Warby ကို ၁၉၈၁ တွင် Gray’s Inn တွင်ခန့်သည်။ ၂၀၁၄ ခုနှစ်တွင် တရားလွှတ်တော်ချုပ် တရားသူကြီးဖြစ်လာသည်။ ၂၀၁၇ တွင် သတင်းမီဒီယာ(အထူး) တရားသူကြီး
အဖြစ်တာဝန်ပေးခံရသည်။ တရားရေးစနစ်ပြောင်းလဲပုံ၊ လူ့ဂုဏ်သိက္ခာတန်ဖိုးထားပုံ၊ လွတ်လပ်မှုအဓိက ဦးစားပေးပုံတွေ ရှင်းပြသည်။ Justice Warby နှင့် မတွေ့မီ Honourable Lord ဟု နှုတ်ခွန်းဆက်ဖို့ သူ့တပည့်က ကျွန်တော်တို့ကို တိုးတိုးကလေး ရှင်းပြသတိပေးနေသေးသည်။ Warby ရှင်းပြသည့်အချက်များထဲမှ အထူးမှတ်မိသောအချက်မှာ “အသရေဖျက်မှုဆိုတာ အင်္ဂလန်မှာ မရှိတော့ကြောင်း၊ မြန်မာမှာလည်းရှိသေးသလား” ဟု အကဲစမ်းသည်။ ကျွန်တော်က မြန်မာ့တရားစီရင်ရေးမှ အသရေဖျက်မှုကို ပြန်ရှင်းပြသည်။ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်တိုက်ပွဲဝင်သူများကို ထောင်ချပြီး လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာ ခွင့် မပေးဖူးလားဟုလည်း တစ်ဆက်တည်း ကျွန်တော်မေးခွန်းမေးသည်။ အင်္ဂလန်မှာ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာ ခွင့်မပေး၊ မရှိဟု သူဖြေသည်။ သတင်းသမားကို လွတ်
လပ်ခွင့်အတွက် မဖမ်း၊ ရာဇဝတ်မှုကျူးလွန်၍သာ ဖမ်းခြင်းဖြစ်သည်ဟု Warby က ပြောသည်။ အယူခံ ပိုင်ခွင့်တော့ရှိသည်။ သူ(တရားခံ) မှန်ရင်၊ သူခံစားခွင့်ရှိမည့်သဘောပြောသည်။ တွေ့ဆုံပွဲအပြီးမှာတော့ မြန်မာကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့၏ ကိုယ်စား(ကျွန်တော်က) တရားမျှတမှု အထိမ်းအမှတ် မြန်မာ့လက်လုပ်အရုပ်တစ်ခု လက်ဆောင်ပေးခဲ့သည်။ သူပျော်နေသည်။
အင်္ဂလန်ဥပဒေစနစ်အကြောင်း နောက်ဆုံးထုတ် စာအုပ်စာစောင်တွေ ကျွန်တော်စုခဲ့။ ယူခဲ့သည်။ အချိန် ယူလေ့လာရဦးမည်။
Civil Justice Council
နောက်တစ်ဦးက Civil Justice Council ဥက္ကဋ္ဌ Sir Robin Knoviles ဖြစ်သည်။ လေးစားအပ်သော တရားသူကြီး (Honourable Justice) ပါပဲ။ ၂၀၁၄ မှစပြီး England and Wales တရားလွှတ်တော်ချုပ်များ၏ တရားလွှတ်တော်တရားသူကြီးအဖြစ် တာဝန်ထမ်း ခဲ့သူပါ။ ၁၉၈၂ ကတည်းက Middle Temple မှာ ရှေ့နေ လိုက်ခဲ့သေးသည်။ ယခုတော့ တရားမတရားရုံး( ဥက္ကဋ္ဌ) အကြီးအကဲဖြစ်နေပြီ။ တရားမတရားသူကြီးမို့ စေ့စပ်သေချာသည်။ တရားမမှုတွေအကြောင်း ရှင်းပြသည်။ သူ့စနစ်နှင့်သူတော့ အလွန်ရှင်းနေသည်။ ဘာပြဿနာမှမရှိ။ ရှိလျှင်လည်း နစ်နာသူချင်း ညှိနှိုင်းခြင်းနည်းစနစ်ကို အားကိုးသည်။ ကျွန်တော်က မြန်မာပြည်မှာတော့ (တရားမမှုတွေ အလွန်ကြာ၊ လူထုက မကျေမနပ်၊ အားမရ ဖြစ်နေပုံ) တင်ပြ။ ဒါ့ကြောင့် “တရားမမှုအမြန်ပြီးပြတ်သည့်နည်းလမ်းပေးပါ” ဟု အကြံကောင်းတောင်းသည်။ နစ်နာသူချင်း ကျေနပ်အောင်လုပ်ဖို့သာ ပြန်ရှင်းပြသည်။ အမှု
မကြာအောင် အမှုသည်အချင်းချင်းကျေနပ်ဖို့ အဓိကဟု ဆိုလိုရင်းဖြစ်သည်။ ထိုအချိန်မှာ အမျိုးသားလွှတ်တော် ဥပဒေကြမ်းကော်မတီဥက္ကဋ္ဌ ဦးဇော်မင်းက ကျွန်တော့်အား ပြုံးပြနေသည်။ ကျွန်တော် ဘာမှ ဆက်မမေးတော့ပါ။
BBC
လန်ဒန်ရောက်ခိုက် ကမ္ဘာကျော် အသံလွှင့်ဌာနကြီး တစ်ခုဖြစ်သည့် ဘီဘီစီ(BBC) သို့ လေ့လာရေးရောက်ခဲ့ကြသည်။ ဌာနမှူးနှင့်အဖွဲ့သားများ (အထူးသဖြင့် မြန်မာပိုင်းအစီအစဉ်မှ မြန်မာများ)က ဝမ်းပန်းတသာ ကြိုဆိုရှာသည်။ လေလှိုင်းကတစ်ဆင့်သာ မေးခွန်းထုတ်ကြသူများက ကျွန်တော်တို့ကို ယခုလူကိုယ်တိုင် တွေ့၍ ပျော်နေကြသည်။ စုပေါင်းဓာတ်ပုံရိုက်ကြသည်။ မြန်မာပြည်ကို လွမ်းကြသည်။ စကားလက်ဆုံပြော၍ မကုန်။ အဂတိလိုက်စားမှုတိုက်ဖျက်ရေး နှစ်ပတ်လည် အစီရင်ခံစာ(၂၀၁၈)(အင်္ဂလိပ်ဘာသာ) စာအုပ်ကို BBC မော်ကွန်းတိုက်သို့ ကျွန်တော်ပေးအပ်လှူဒါန်းသည်။ စနစ်တကျပြုစုရေးထားသော ရှားပါး အစီရင်ခံစာမို့ BBC ကလွှင့်ထုတ်သည့်အခါ ရည်ညွှန်းကိုးကားစရာ အဖြစ် သူတို့ဝမ်းသာအားရ လက်ခံသည်။
The Guardian
နောက်တစ်နေ့တွင် ကမ္ဘာကျော်သတင်းစာကြီးဖြစ် သည့် The Guardian သို့ သွားရောက်လေ့လာကြသည်။ သတင်းစာကြီးက ၂၄ နာရီ အလုပ်လုပ်သည်။ အားရဖွယ်။ ပို၍ ကျေနပ်၊ အားကျစရာမှာ သတင်းစာကြီးကြပ်သူများက ရှေ့နေများဖြစ်နေကြသည်။ ကျွန်တော်က I am a Lawyer ဟု မိမိကိုယ်မိမိ မိတ်ဆက်တော့ ကြီးကြပ်သူ(ညွှန်ကြားရေးမှူး)MS: Gill Phillips က Hi ! ဟု အသံကျယ်စွာ ပြန်နှုတ်ဆက်သည်။ ဆွေးနွေးပွဲအပြီးတွင် ကျွန်တော့်ထံလာပြီး လန်ဒန်ရှေ့နေလောကအကြောင်း မမောနိုင်၊ မပန်းနိုင် ပြောနေ သေးသည်။ ကျွန်တော့် e.mail တောင်း၍ပေးခဲ့သည်။ အင်္ဂလန်ဥပဒေနှင့် သတင်းလောကအကြောင်း အမြဲဆက်သွယ်ဖို့ဖြစ်သည်။ ရှေ့နေလည်းဖြစ်၊ ကြီးကြပ်သူ လည်းဖြစ်၍ သတင်းစာနှင့်ပတ်သက်သမျှ အမှုအခင်းများ၊ အသရေဖျက်မှုများ၊ သတင်းကိစ္စများ၊ သတင်း ထောက်ကိစ္စများ၊ လူထုအော်သံများကို ဖြေရှင်းပုံ၊ ဥပဒေအကြံပေးပုံ၊ လျှို့ဝှက်ချက်ပေါက်ကြားမှု၊ ထုတ်ဝေမှု၊ ပြဿနာအဖုံဖုံများအကြောင်းစသည်ဖြင့် သူက စုံစုံ လင်လင်ရှင်းပြသည်။ အားကျလိုက်တာဗျာ။
အခြားလေ့လာစရာ
ဗြိတိသျှပါလီမန်အဆောက်အအုံထဲ သွားလေ့လာ ကြသေးသည်။ ပြီးတော့ နိုင်ငံခြားရေးရုံး။ နိုင်ငံခြားရေးရုံး ဆင်ဝင်ပေါက်မှ(ဝါးတစ်ရိုက်အကွာမှ) အမှတ်(၁၀) ဒေါင်းနင်းလမ်း၊ ဝန်ကြီးချုပ်နေအိမ်သို့ လှမ်းမျှော်ကြည့်ကြရသည်။ ရိုးရိုးရှင်းရှင်းအိမ်ကလေးပါပဲ။ လုံခြုံရေးသိပ်မတင်းကျပ်ပါ။ “မြန်မာကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ကို ဝန်ကြီးချုပ်က ထွက်တွေ့မှာဗျ”ဟု ပါလီမန်အဆောက်
အအုံထဲမှာ ကျွန်တော်တို့ အချင်းချင်းပြောပြီး ရယ်ကြရ သေးသည်။ အချိန်တိုလွန်း၍ ပြန်လည်ထွက်ခွာခဲ့သည်။ အခြားအခြားသော လေ့လာစရာ၊ မှတ်သားစရာများ လည်း ကျန်သေးသည်။ (ဥပမာ- ဗြိတိသျှဝန်ကြီးချုပ်
နှင့် ဗြိတိသျှတရားရုံးချုပ် ပြဿနာ။ ပါလီမန်လွှတ်တော် ကိစ္စ) အလျဉ်းသင့်သလို ဆက်ရေးပါမည်။
ယူကေသတင်းမီဒီယာ
ယူကေ(အင်္ဂလန်) သတင်းမီဒီယာအကြောင်း ရေး
စရာတွေ အတော်များသည်။ မေးခွန်းတွေလည်းစုံ
သည်။ ဤဆောင်းပါးတွင် စုံစုံလင်လင် မဖော်ပြနိုင်တော့ပါ။
မြန်မာမုန့်ဟင်းခါး
ကျွန်တော်တို့နှင့်မနီးစပ်သော လန်ဒန်အစားအစာ တွေက တစ်မျိုးကြီးပဲဗျာ။ မြန်မာသံအမတ်ကြီး ဦးကျော်စွာမင်း၏နေအိမ်မှာ စားခဲ့ရသော ညစာ မြန်မာထမင်းဟင်းအပြင် နောက်တစ်နေ့လာပို့သော သံအမတ်ကြီးဇနီး(အန်တီ)ဘေဘီ ချက်ကျွေးသည့် မုန့်ဟင်းခါးကိုဖြင့် ကျွန်တော်တို့ အားပါးတရ လွေးခဲ့ရ သည်မို့ မေ့ရက်စရာမရှိကြောင်း ဤဆောင်းပါးတွင် ထည့်ရေးရမှ ကျေနပ်မည်သာ။ နောက်တစ်နေ့ ဂျာမနီနိုင်ငံ ဘာလင်မြို့သို့ ခရီးဆက်ကြတော့မည်။
နိဂုံး
လန်ဒန်သည် ဣန္ဒြေကြီးသည်။ စည်းကမ်းကြီးသည်။ မြို့လူထုအားလုံးအလုပ်လုပ်ကြသည်။ သွက်လက်ကြ သည်။ ဖျတ်လတ်ကြသည်။ ကျွန်တော်တို့ မြန်မာတွေက နှေးကွေးနေသလိုပဲ။ ကျွန်တော်တစ်ယောက်တည်း တွေးမိ၊ ခံစားမိတာပါ။ ကျွန်တော်တို့ ရှေ့ဆက်ပြီး မြန်မြန်လျှောက်ကြမှ ဖြစ်မည်ထင်သည်။
ကြေးမုံ
