ထွန်းသစ်စ - ရေးသားသည်
ကိုဗစ် - ၁၉ ရောဂါကြောင့် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းလုံးမှာ သေဆုံးသူ တစ်သန်းကျော်လွန်လာခဲ့ပါပြီ။ အိန္ဒိယနဲ့ ဘရာဇီးတောထဲပါမကျန် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရဲ့ အကြီးဆုံးမြို့ကြီးဖြစ်တဲ့ နယူးယောက်မြို့ကြီးအထိ ကိုဗစ် - ၁၉ ရောဂါဟာ ဆိုးရွားစွာ ရိုက်ခတ်ခဲ့ရုံသာမက ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးကို ဖျက်ဆီးခဲ့ပြီး ပထဝီနိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ တင်းမာမှုတွေကို ပိုမိုဆိုးစေကာ လူ့ဘဝတွေကို ပြောင်းပြန်ဖြစ်စေခဲ့ပါတယ်။
တင်းကျပ်တဲ့ ဆောင်ရွက်ချက်တွေကို ချမှတ်
ကိုဗစ်- ၁၉ ကူးစက်ပျံ့နှံ့မှုတွေကို တားဆီးကာကွယ်ဖို့ တင်းကျပ်တဲ့ ဆောင်ရွက်ချက်တွေကို ချမှတ်လာတဲ့ အတွက် လူတွေဟာ အိမ်ထဲမှာပဲ နေလာရတဲ့အခါမှာတော့ အားကစား ပွဲတွေ၊ တိုက်ရိုက်အနုပညာ တင်ဆက် ဖျော်ဖြေမှုတွေ၊ နိုင်ငံတကာ ခရီးသွားလာမှုတွေလည်း အရင်လိုမဟုတ်ဘဲ အတိုင်း အတာ တစ်ခုအထိ ရပ်တန့်သွားခဲ့ပါတယ်။ ကမ္ဘာ့လူဦးရေ ထက်ဝက်လောက်ဟာ အခုဆိုရင်တော့ တင်းကျပ်တဲ့ ထိန်းချုပ်မှုတွေနဲ့ နေနေရပါတယ်။ လူဦးရေ လေးဘီလီယံကျော်လောက် ဧပြီလကတည်းက အသွားအလာကန့်သတ်မှု ပုံစံ တစ်မျိုးမျိုးရဲ့ ထိန်းချုပ်မှုအောက်မှာ နေနေရပါတယ်။ သို့သော်လည်း အဲဒီအချိန်ကတည်းက ကန့်သတ်မှု တွေကို ဖြေလျှော့ပေးလိုက်တဲ့ အခါမှာတော့ ကိုဗစ်-၁၉ရဲ့ ခြိမ်းခြောက်မှုတွေဟာ ကြောက်စရာ ကောင်းလောက်အောင် ဒုတိယလှိုင်းအနေနဲ့ တစ်ကျော့ပြန်လည် ဖြစ်ပွားလာခဲ့ပါတယ်။
သတိနဲ့နေထိုင်ကြဖို့လို
စက်တင်ဘာ ၂၇ ရက်ကထုတ်ပြန်လိုက်တဲ့ အေအက်ဖ်ပီရဲ့ စာရင်းဇယားတွေအရ ကမ္ဘာတစ်ဝန်း ကိုဗစ်-၁၉ ကူးစက်ခံရသူ ၃၃၀၁၈၈၇၇ ဦးမှာ သေဆုံးသူဟာ ၁၀၀၀၀၀၉ ဦး ရှိခဲ့ပါတယ်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုဟာ ကိုဗစ်- ၁၉ ကြောင့် ၂၀၀၀၀၀ ကျော်သေဆုံးခဲ့ပြီးသေဆုံးမှု အမြင့်ဆုံးဖြစ်ကာ ဘရာဇီး၊ အိန္ဒိယ၊ မက္ကဆီကိုနဲ့ ဗြိတိန်တို့ဟာ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရဲ့ နောက်က လိုက်လျက်ရှိပါတယ်။ အဲဒီသေဆုံးစာရင်းထဲမှာ အီတလီကုန်ကားမောင်းသူ တစ်ယောက်ဖြစ်တဲ့ ကားလို့စ် ချီယိုဒီရဲ့ မိဘတွေ ပါဝင်ခဲ့ပါတယ်။ ကျွန်တော်အဖေဟာ အိမ်ထဲက လမ်းလျှောက်ထွက်လာပြီး လူနာတင်ယာဉ်ပေါ် တက်သွားခဲ့တယ်ဆိုရင်ပဲဂရုစိုက်နှုတ်ဆက်တယ်ဆိုတဲ့ စကားက လွဲပြီး ကျွန်တော့်မှာ တခြားပြောနိုင်တာ ဘာမှမရှိဘူးလို့ သူက ဝမ်းနည်းဖွယ်ပြောကြားလိုက်ပါတယ်။ အဲဒီသေဆုံးသူ စာရင်းထဲမှာ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ချစ်ခင်သူတွေ၊ အမျိုးအဆွေတွေ၊ သူငယ်ချင်းတွေ၊ လုပ်ဖော် ကိုင်ဖက်တွေ၊ မိတ်ဆွေတွေ ပါဝင်ကောင်းပါဝင်လာနိုင်တာဖြစ်တာကြောင့် ကိုဗစ်-၁၉ ကာကွယ် တားဆီးဖို့ သတိနဲ့နေထိုင်ကြဖို့နဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်တွေကို တိကျစွာလိုက်နာဖို့ လိုအပ်လာပြီလို့ သူကပြောပါတယ်။
ကြိုးစားဆောင်ရွက်
သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ အလုပ်ဖြစ်မယ့် ကာကွယ်ဆေးကို ရှာတွေ့နိုင်ရေး အခုအချိန်အထိ ကြိုးစားဆောင်ရွက် လျက် ရှိပါတယ်။ အစိုးရတွေကလည်း ဟန်ချက်မညီတဲ့ အခြေအနေတွေကို ထိန်းကျောင်းရင်း ရုန်းကန်နေရ ပါတယ်။ သို့သော်လည်း ကိုဗစ်- ၁၉ ကတော့ စီးပွားရေးနဲ့ အလုပ်အကိုင်ကို ဖျက်ဆီးခဲ့ပြီးဖြစ်သလို ဆက်လက်ဖျက်ဆီးနိုင်ခြေလည်း ရှိနိုင်ပါသေးတယ်။ ကိုဗစ်- ၁၉ ကြောင့် ကမ္ဘာကျီဒီပီ ကျဆင်းလာနေချိန်မှာ စီးပွားရေး ကသောင်းကနင်းဖြစ်မှုဟာ ဘယ်တုန်းကနဲ့မှမတူတဲ့ ပဋိပက္ခကို ဖြစ်စေနိုင်တယ်လို့ နိုင်ငံတကာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေ အဖွဲ့က ဒီနှစ်အစောပိုင်းမှာ သတိပေးထားတာရှိပါတယ်။
စုပေါင်းပြင်ဆင်ကြမယ်
ကိုဗစ်- ၁၉ ပထမလှိုင်းကို အလူးအလဲခံစားခဲ့ရတဲ့ ဥရောပ ဟာ အခုဆိုရင် နောက်ထပ်တစ်ဖန် ကိုဗစ်- ၁၉ ကူးစက်မှု မြင့်တက်လာမှုနဲ့ ထပ်မံရင်ဆိုင်နေရပြီ ဖြစ်ပါတယ်။ ပါရီ၊ လန်ဒန် နဲ့ မက်ဒရစ်တို့မှာ ကိုဗစ်- ၁၉ ကူးစက်မှုနှုန်းနှေးအောင် ထိန်းချုပ်မှုတွေကို အင်အားသုံးလုပ်ဆောင်နေကြပါတယ်။ ဒီလိုမှ မလုပ်ဘူးဆိုရင်လည်း ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေနဲ့ ဆေးရုံတွေကို ဝန်ပိုပိစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
မြို့အတော်များများမှာရှိတဲ့ ဆိုင်တွေ၊ ကော်ဖီဆိုင်တွေ၊ အများပြည်သူသုံး သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး လုပ်ငန်းတွေမှာ လည်း ပါးစပ်နှာခေါင်းစည်းတပ်ဆင်ခြင်းနဲ့ ခပ်ခွာခွာနေထိုင်ခြင်း တွေဟာ နေ့စဉ်လူနေမှုဘဝနဲ့ ကျွမ်းဝင်လာတဲ့ အရာတွေဖြစ် လာပါတယ်။ စက်တင်ဘာလလယ်လောက်မှာ ကမ္ဘာ့ဒေသ အများစုမှာ ကိုဗစ်- ၁၉ ကူးစက် ပျံ့နှံ့မှုဟာ မှတ်တမ်းတင်ရ လောက်အောင်ထပ်မံမြင့်တက်လာခဲ့ပါတယ်။ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေး အဖွဲ့ကြီးဖြစ်တဲ့ (ဒဗလျူအိတ်ခ်ျအို) က ကမ္ဘာကြီးအနေနဲ့ စုပေါင်းစွမ်းအားမရှိဘူးဆိုရင် ကိုဗစ်- ၁၉ ကြောင့် သေဆုံးမှု စာရင်းဟာ နှစ်ဆလောက်မြင့်တက်လာနိုင်တယ်လို့ သတိပေး လိုက်ပါတယ်။ လူဦးရေတစ်သန်းကျော်ဟာ ကြောက်စရာ ကောင်းတဲ့ အခြေအနေဖြစ်ပြီး နှစ်ဆဆိုရင်တော့ ပြောဖွယ်မရှိတော့ပြီလို့ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ အရေးပေါ်အခြေ အနေဆိုင်ရာ ညွှန်ကြား ရေးမှူး မိုက်ကယ်ရန်က သတင်းထောက်တွေကို ပြောကြား လိုက်ပါတယ်။ ကိုဗစ်-၁၉ကြောင့် သေဆုံးသူနှစ်ဆအရေအတွက် မြင့်တက်လာတာကို ရှောင်ရှားဖို့မိမိတို့တွေ စုပေါင်းပြင်ဆင်ပြီး ပြီလားလို့ သူက ဆက်ပြောပါတယ်။
ပြီးဆုံးတယ်ဆိုတာ မရှိသေး
ကိုဗစ်- ၁၉လို့ခေါ်တဲ့ သေဆုံးစေနိုင်တဲ့အထိ နေမကောင်း ခြင်းကို ဖြစ်စေတဲ့ ဆားစ်- စီအိုဗွီ-၂ ဗိုင်းရပ်စ်ကို တရုတ်နိုင်ငံ အလယ်ပိုင်း ဝူဟန်မြို့မှာ ပြီးခဲ့တဲ့ နှစ်ကုန်ခါနီးမှာ စတင်တွေ့ ရှိခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီနေရာဟာ ကိုဗစ်- ၁၉ စတင်ဖြစ်ပွားလာတဲ့ နေရာဖြစ်တဲ့အတွက် သူ့ကို ဂရောင်းဇီးရိုးလို့ အင်္ဂလိပ်လို ခေါ်ပါ တယ်။ အဲဒီနေရာမှာ ကိုဗစ်-၁၉ဘာကြောင့် စတင်ဖြစ် ပေါ်လာသလဲဆိုတာ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း မသိရသေးသော်လည်း သိပ္ပံပညာရှင် တွေကတော့ လင်းနို့က စတင်ဖြစ်ပွားလာနိုင်ခြေရှိတယ် လို့ ယူဆထားကြပါတယ်။ အဲဒီကတစ်ဆင့် လူနဲ့ တခြားနို့ တိုက်သတ္တဝါတွေကို ကူးစက်တယ်လို့ ထင်မြင်ကြပါတယ်။ ဝူဟန်မြို့ကို ဇန်နဝါရီလမှာ လုံးဝပိတ်လိုက်ပါတယ်။ မတ် ၁၁ ရက်ရောက်တဲ့အခါမှာတော့ အဲဒီဗိုင်းရပ်စ်ဟာ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံပေါင်း ၁၀၀ ကျော်ကို ပျံ့နှံ့ရောက် ရှိသွားခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီအချိန်မှာ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ကြီးကလည်း ဒါကို ကပ်ရောဂါလို့ အမည်နာမတပ် ခေါ်ဝေါ်လိုက်ပြီဖြစ်ပါတယ်။ ကိုဗစ်- ၁၉ ဟာ ကြောက်စရာကောင်းလောက်တဲ့ အမြန်နှုန်းနဲ့ ကူးစက်ခဲ့တာ အခုအချိန်အထိ သူ့ရဲ့ ရိုက်ခတ်မှုက ပြီးဆုံးတယ်ဆိုတာ မရှိသေးပါဘူး။ ရောဂါပြင်းထန်လာရင် သေလုမတတ် ကြောက်စရာကောင်းလောက်အောင်အသက်ရှူခက်ခဲတဲ့ အခြေအနေကို ရင်ဆိုင်ရပြီး အဲဒါကိုကျော်လွှားဖို့ နည်းလမ်းမရှိသေးပါဘူးလို့ ပြင်သစ်ဆရာဝန်တစ်ဦးက ပြောပါတယ်။
အသိ၊ သတိနဲ့ ကျော်ဖြတ်
ကိုဗစ်- ၁၉ ဟာ ချမ်းသာတယ်၊ ဆင်းရဲတယ်၊ ကျော်ကြား တယ်၊ နာမည်ဂုဏ်ဒြပ်ကြီးမားတယ်၊ ပညာတတ်တယ်၊ ပညာ မတတ်ဘူး၊ ရုပ်ချောတယ်၊ ရုပ်ဆိုးတယ်ကြီးတယ်၊ ငယ်တယ် မရှိပါဘူး။ အားလုံးကို ကူးစက်နိုင်ပါတယ်။ ဗြိတိန်ဝန်ကြီးချုပ်ဘောရစ်ဂျွန်ဆင်ဆိုရင် ဒီရောဂါနဲ့ ဆေးရုံမှာ တစ်ပတ်လောက် နေခဲ့ရပါတယ်။ ထို့အတူပဲ တခြားကမ္ဘာ့နိုင်ငံ အသီးသီးက ခေါင်းဆောင်တွေလည်း ဒီလိုပဲ ကူးစက်မှုတွေ ခံခဲ့ရပါတယ်။ အစ္စရေးနိုင်ငံမှာလည်း အပြည့်အဝပိတ်ဆို့မှုတွေ ပြန်လည် ချမှတ်ခဲ့ရသလို မော်စကိုမှာဆိုရင်လည်း အိမ်ထဲမှာပဲနေထိုင်ဖို့ အမိန့်ထုတ်ပြန်ထားတာရှိပါတယ်။ ကမ္ဘာ့ပြည်သူတွေကြားမှာ ကန့်သတ်ချက်တွေ တင်းကျပ်လာတာကြောင့် စီးပွားရေးတွေ ရှင်သန်ဖို့ စိုးရိမ်ရေမှတ်ရောက်ရှိလာရာက တချို့နေရာတွေမှာ ဆန္ဒဖော်ထုတ်မှုတွေ၊ ဒေါသထွက်မှုတွေ ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ ထို့အတူပဲ တားမြစ်ကန့်သတ် ပိတ်ဆို့မှုတွေကြောင့် မိသားစုတွေရဲ့ စားဝတ်နေရေးတွေလည်း ကျပ်တည်းလာခဲ့တဲ့အပေါ် စိတ်ထွက်ပေါက်ကို ရှာတဲ့အနေနဲ့ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှု တွေတောင် ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ပါတယ်။ သို့သော်လည်း ဒါတွေဟာ မှန်ကန်တဲ့ဖြေရှင်းနည်း မဟုတ်သလို အဲဒီလိုလုပ်လိုက်တော့ လည်း တကယ့်ပြဿနာကပြေလည်မသွားတဲ့အတွက် အသိ၊ သတိနဲ့ ကျော်ဖြတ်ရမှာဖြစ်ပါတယ်။
ကာကွယ်ဆေးတွေ ထွက်ပေါ်လာတော့မယ်
ဒါဟာနောက်ဆုံး ကောက်ရိုးတစ်မျှင်ပါပဲ။ မိမိတို့ဟာ မိမိတို့ခြေထောက်ပေါ် ပြန်လည်ရပ်တည်ကြရမယ်လို့ ပြင်သစ် နိုင်ငံသားတစ်ယောက်ဖြစ်တဲ့ စားသောက်ဆိုင်ပိုင်ရှင်တစ်ဦးက ပြောပါတယ်။ နိုင်ငံတချို့မှာ ပိတ်ဆို့ကန့်သတ်မှုတွေကို ပြန်လည်ဖွင့်ပေးဖို့ ဆန္ဒထုတ်ဖော်မှုတွေနဲ့အတူ ကိုဗစ်-၁၉ စတင်ဖြစ်ပွားရာ ဝူဟန်မှာတော့ ကိုဗစ်- ၁၉ ကို ထိန်းချုပ်နိုင်ပြီ ဖြစ်ကာ ပြန်လည်တည်ငြိမ်အေးချမ်းမှု ရရှိလာပြီဖြစ်ပါတယ်။ ဘဝဟာ မိမိတို့ အရင်က ခံစားခဲ့ရတဲ့အရသာအတိုင်း ပုံမှန်ပြန် ဖြစ်လာပြီလို့ ဝူဟန်မြို့နေသူတစ်ဦးက ပြောပါတယ်။ နိုင်ငံတကာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့က စီးပွားရေးအလားအလာဟာ အခုအခါမှာ ပိုမိုကောင်းမွန်လာတော့မယ်လို့ ပြောကြား လိုက်သော်လည်း စိန်ခေါ်မှုတွေအပြည့်နဲ့လို့ ဖော်ပြထားပါ တယ်။ ကာကွယ်ဆေးထုတ်လုပ်နိုင်ရေး နောက်ဆုံးအဆင့်ကို ရောက်လာတဲ့ အဖွဲ့ကိုးဖွဲ့ဟာလည်း စမ်းသပ်မှုတွေကို အပြီးသတ် လုပ်ဆောင်နေကြပါတယ်။ မကြာမီနောက်နှစ် အစောပိုင်းမှာ ကာကွယ်ဆေးတွေ အလျှိုအလျှို ထွက်ပေါ်လာတော့မယ်လို့ မျှော်လင့်ရသော်လည်း ဘယ်အချိန် ကမ္ဘာတစ်ဝန်း လုံးကို ဖြန့်ချိနိုင်မလဲဆိုတာ ကတော့ မေးခွန်းအဖြစ် ဆက်လက် ကျန်ရှိနေဆဲဖြစ်ပါတယ်။ ကမ္ဘာပေါ်က လူသား တွေကတော့ မျှော်လင့်ဆဲ... မျှော်လင့်ဆဲပါပဲ။ ။
ကိုးကား - အေအက်ဖ်ပီ
